Koffie uit de VS
Frappuccino of to go: Zo drinken Amerikanen hun koffie
De koffiegeschiedenis in de VS begon al eerder dan een halve eeuw geleden. Toch zetten Noord-Amerikanen pas sinds 1971 echt wereldwijd succesvolle accenten. In dat jaar begon Starbucks in Seattle, een stad in het noordwesten van de VS, koffie op typisch Amerikaanse wijze te transformeren: de keten introduceerde varianten zoals ijskoffie en Frappuccino. Bij de laatste wordt koffie verrijkt met banaan, karamel, vanille of andere toevoegingen. Het bedrijf populariseerde ook de "coffee to go", die wereldwijd een hit werd. Deze past perfect in de Amerikaanse mentaliteit van "time is money" – onderweg naar het werk snel een koffie halen en meenemen naar kantoor. Het gaat hier meer om de cafeïnekick dan om het genieten van koffie. Dit verklaart waarom veel mensen daar kiezen voor een koffie in King Size-formaat: enorm groot. Overigens neemt het aantal koffiehuizen in Europa en Duitsland toe, geïnspireerd door het succes van deze Amerikaanse trendsetter.
Stedelijke en landelijke gewoonten
Frappuccino en coffee to go zijn in elke Starbucks-winkel wereldwijd te vinden. Naast de klassieke cappuccino en espresso biedt Starbucks ook unieke Amerikaanse varianten. In de VS zitten mensen in koffiezaken vaak met hun laptops en maken gebruik van de – uiteraard gratis – wifi. In de filialen liggen echter ook kranten en er wordt klassieke muziek gespeeld, wat een knipoog is naar de Europese koffiehuistraditie, maar met een moderne twist. Dit concept is hip genoeg voor jongeren en tegelijkertijd traditioneel genoeg voor oudere generaties, wat bijdraagt aan het wereldwijde succes. Oprichter Howard Schultz combineerde indrukken van een reis naar Italië met het McDonald's-concept: Europese traditie met Amerikaanse efficiëntie. McDonald's zelf heeft zijn fastfoodaanbod inmiddels uitgebreid met geïntegreerde koffiecorners – eveneens met succes. Overal ter wereld vinden Starbucks-klanten hetzelfde concept en voelen ze zich thuis. Toch symboliseert dit vooral de stedelijke koffiecultuur in de VS. De meeste Amerikanen wonen echter in landelijke gebieden, waar koffiedrinken nog op de traditionele manier gebeurt. In truckstops wordt koffie vaak nog uit oude machines geschonken, lauw en uit grote kannen, wat weinig te maken heeft met verfijnde koffiecultuur.
Oceaanwolken en vulkanische bodems
Op het vasteland van de VS zijn er geen koffieplantages vanwege het ongeschikte klimaat. Koffie groeit uitsluitend in tropische gebieden rondom de evenaar. Toch produceren de VS – staatsrechtelijk gezien – koffie in hun 50e staat: op de vulkanische en koraaleilanden van Hawaï. Deze eilandengroep, 3.700 kilometer van het vasteland, werd in 1959 een Amerikaanse staat. Historisch en geografisch gezien behoort Hawaï echter tot de Polynesische cultuur. Koffie was lange tijd, naast bananen, een belangrijke economische pijler, maar inmiddels is toerisme de grootste inkomstenbron. De koffieteelt op Hawaï begon in 1828, toen de Amerikaanse missionaris Samuel Reverend Ruggles de eerste koffieplanten naar de eilanden bracht. Tegenwoordig wordt koffie uitsluitend verbouwd aan de steile hellingen van de vulkanen Mount Hualalai en Mauna Loa, op een gebied van slechts 100 vierkante kilometer en op een hoogte tussen 250 en 850 meter. De jaarlijkse oogst bedraagt 50.000 zakken van elk 60 kilogram. De belangrijkste afnemers zijn de VS, Japan en Canada; Europa volgt pas op de vierde plaats.
Kaneeltonen en een nootachtige smaak
De hoogwaardige kwaliteit van Kona-koffie uit Hawaï is te danken aan de vruchtbare vulkanische bodems, die tot de meest vruchtbare ter wereld behoren. Een ander uniek klimaateffect speelt ook een rol: in de middag stijgen wolken op vanaf de Stille Oceaan, die de planten beschermen tegen de felle zon. Kona-koffie wordt beschouwd als een exclusieve delicatesse. De Arabica-boon uit Hawaï heeft een glanzend uiterlijk en een perfecte vorm. De koffie heeft een krachtige body en een rijk aroma, met een volle, licht nootachtige smaak. Fijnproevers herkennen zelfs een subtiele kaneeltoets. Vanwege de beperkte productie is deze koffie echter moeilijk te verkrijgen. Er circuleren imitaties op de markt – een waterdicht bewijs hiervoor is het feit dat er in de VS meer Hawaïaanse koffie wordt verkocht dan er daadwerkelijk wordt geproduceerd.
Hawaï online in de koffiewinkel
Voor zekerheid over de herkomst kun je Kona-koffie kopen bij roastmarket. De "Supremo Rusty Hawaii" is 100% hoogwaardige highland Arabica. Deze koffie combineert een zoet aroma met subtiele zuurgraad, een lichte amandelsmaak en nuances van zwarte bessen en exotisch fruit. In de webshop is deze verkrijgbaar als hele boon of vers gemalen. De beste bereidingsmethoden zijn Aeropress, filterkoffie of French Press. Op de kleine plantage van Rusty Obra op de hellingen van Mauna Loa worden jaarlijks slechts twee zakken van 60 kg geproduceerd. Deze zeldzaamheid heeft echter een prijs: roastmarket verkoopt 125 gram Supremo Rusty Hawaii voor €15,80. Overigens: het juiste apparatuur voor de Amerikaanse koffiecultuur, zoals de Hario V60 Ice Coffee Maker, is hier ook te vinden.
Fairtrade begint in de VS
Hoewel de VS – op Hawaï na – geen koffieproducent is, spelen ze een belangrijke rol in de Fairtrade-beweging. Dit keurmerk staat voor eerlijke lonen in de hele productieketen, van de teelt tot de verkoop. Het garandeert ook humane arbeidsomstandigheden en ecologische landbouw, evenals educatie en een verbod op kinderarbeid en discriminatie. Fairtrade begon in 1946 in de VS met de verkoop van handwerk uit Puerto Rico. Vanaf de jaren 1950 verspreidde het idee zich naar Europa en in de jaren 1970 werd het verder gestimuleerd door kerkelijke organisaties en alternatieve bewegingen. Het eerste Fairtrade-product in Europa was suiker, gevolgd door koffie vanaf de jaren 1970.
Koffie vervangt handwerk
Sinds de jaren 1970 speelt koffie een steeds grotere rol binnen Fairtrade. De eerste Fairtrade-koffie in Europa werd in 1973 in Nederland verkocht en kwam uit Guatemala. Vanaf de jaren 1980 nam het aanbod van Fairtrade-producten toe en werden handwerkproducten steeds minder belangrijk. In de VS werd in 1986 "Equal Exchange" opgericht, de grootste en oudste Fairtrade-koffieonderneming. In 2008 bedroeg de omzet van Fairtrade-producten in Duitsland meer dan 213 miljoen euro en in 2010 waren Fairtrade-producten verkrijgbaar in 800 wereldwinkels en 30.000 supermarkten.
Engagement voor biologische koffieteelt
De VS speelt ook een rol bij de promotie van biologisch geteelde koffie. Starbucks beweert een van de grootste afnemers van Fairtrade-koffie te zijn en betaalt bovengemiddelde prijzen voor hun bonen. Kritische stemmen beweren echter dat Fairtrade niet altijd de boeren zelf ten goede komt, maar vooral de tussenhandelaren en grote bedrijven. Directe handel tussen plantages en branderijen zou voor boeren vaak gunstiger zijn. Op Amerikaanse universiteiten wordt steeds vaker biologische koffie geschonken, mede dankzij initiatieven van studenten en duurzame leveranciers.
