Koffie uit Ethiopië

Koffie uit Ethiopië

&Ethiopië is het oerland van de koffie. Veel legendes en mythes omringen het zwarte goud dat zo'n grote rol speelt in de export en economie van het Afrikaanse land. Geen wonder, want koffie geniet hier van maar liefst 13 maanden zonneschijn per jaar - de Ethiopische kalender heeft één maand meer dan die van de westerse wereld. Hoewel Ethiopië wereldwijde concurrentie ondervindt bij het verbouwen van koffie, is het land erin geslaagd zijn export elk jaar te verhogen en gelukkig ook zijn productie gestaag te verbeteren. Dit geeft het land een goede 8e plaats op de wereldranglijst van koffieproducenten die momenteel wordt aangevoerd door Brazilië.

In Ethiopië wordt voornamelijk arabica verbouwd. De koffiebonen worden met de hand geoogst en vervolgens in direct zonlicht gedroogd voordat ze machinaal worden gesorteerd en verscheept. De belangrijkste afnemers zijn Duitsland, Saoedi-Arabië, België, Frankrijk en de VS. De koffiebonen zijn geschikt voor veel verschillende soorten koffie. De volle arabica is vooral populair als espresso.

De koffiegeschiedenis van Ethiopië

In bijna geen enkel ander land ter wereld heeft koffie zo'n rijke geschiedenis als in Ethiopië. Geen wonder, want het Afrikaanse land wordt beschouwd als de bakermat van de koffieplant. Verschillende legendes vertellen hoe de vruchten van de plant een luxe voedingsmiddel werd dat vandaag de dag over de hele wereld wordt geconsumeerd. Er zijn echter geen geschreven documenten die de werkelijke ontdekking bewijzen. Toch zijn er twee legendes in het bijzonder die van generatie op generatie worden doorgegeven in Ethiopië.

Volgens de eerste legende was het een jonge geitenhoeder die vreemd gedrag bij zijn dieren opmerkte nadat ze de bladeren en vruchten van de koffieboom hadden gegeten. Toen de herder vervolgens zelf van de arabica koffieplant at kon hij niets positiefs vinden in de vrucht en spuwde deze in het vuur. Nu ontvouwde zich voor het eerst de heerlijke smaak van vers gebrande koffie. Volgens een andere overlevering waren het herders die de heerlijke drank voor het eerst ontdekten. Ook hier waren het herders die de monniken vertelden over het gedrag van hun dieren nadat ze aan een koffieplant hadden geknabbeld. Na hun eerste proeverijen beseften de monniken al snel dat de drank hun vermoeidheid verdreef. Ze gebruikten het vervolgens regelmatig zodat ze 's nachts konden bidden.

Lang werd Ethiopische koffie als een van de beste beschouwd . Vooral de Harrar-variëteit was beroemd om zijn volle smaak. Aan de ‘gouden eeuw van de koffie’ kwam echter een einde aan het begin van de revolutie in 1974. 17 jaar lang ging het land gebukt onder een meedogenloos communistisch bewind, waardoor de teelt bijna volledig tot stilstand kwam. Pas met de industrialisatie van het land in de jaren 1990 en de liberalisering van de markt begon de koffiehandel in Ethiopië weer op te bloeien. Des te verbazingwekkender is het dat Ethiopië nu vijf procent van de naar Duitsland geïmporteerde koffie levert.

Koffieteelt in Ethiopië

Ethiopië behaalde in 2014 een indrukwekkend exportvolume van 3100 zakken arabica van 60 kg - de achtste plaats op de wereldranglijst. Deze hoeveelheid wordt voornamelijk geproduceerd door kleinere plantages die verantwoordelijk zijn voor ongeveer 90 procent van de export. De overige 10% wordt geleverd door staatsboerderijen. De exacte oppervlakte van deze twee soorten plantages is moeilijk te bepalen, maar wordt geschat op in totaal meer dan 320.000 hectare. Bijzonder opmerkelijk: ongeveer 35 procent van de in eigen land geproduceerde koffie wordt door de Ethiopische bevolking zelf geconsumeerd. Er zijn echter grenzen aan de variëteit van de soorten. Speciale smaken, zoals espresso, worden hier niet gedronken.

Van oogst tot verkoop - de reis van de Ethiopische koffieboon

Als de koffiebes zijn typische rode kleur heeft bereikt, wordt hij binnen twee dagen geoogst. De boon wordt dan meegenomen om te worden gepeld. Afhankelijk van het platteland of de stad moet dit proces met de hand of met een koffiemolen in de buurt worden uitgevoerd. Dit laatste biedt een doorslaggevend voordeel: voor gewassen koffie kunnen aanzienlijk hogere prijzen worden gevraagd. Na het ‘ontpulpen’ worden de bessen gedroogd. Het duurt ongeveer zes dagen voordat de slechte bonen eruit gesorteerd kunnen worden. Tot slot worden de koffiebonen in zakken gevuld, op vrachtwagens geladen en naar veilingen vervoerd.

De veilingen zelf vinden plaats in Addis Abeda of Dire Dawa. Hier worden de bonen tegen de hoogste prijs verkocht aan verschillende exportbedrijven. De veiling vindt plaats onder toezicht van de overheid en wordt geleid door een vertegenwoordiger van de overheid.

De Ethiopische koffiecultuur

De koffieceremonie speelt een belangrijke rol bij de Ethiopische bevolking. Op het platteland komen families tot drie keer per dag samen om gezamenlijk de zwarte drank te drinken. Een uitnodiging voor zo'n ceremonie wordt in Ethiopië beschouwd als een teken van erkenning en respect.

Als je aan de ceremonie wil deelnemen, moet je één ding meenemen: geduld. Deze ceremonie kan wel een uur duren. De bonen worden eerst boven een klein vuur geroosterd in grote, ondiepe pannen. De schil kan gemakkelijk worden verwijderd door de pan te verplaatsen. Zodra de bonen hun typische zwarte kleur hebben bereikt, worden ze met een molen gemalen tot er fijn koffiepoeder ontstaat. Dit wordt dan in een zogenaamde ‘jebena’ gegoten, een kleipot met een bolvormige buik, en gemengd met heet water. Na het koken wordt de koffie zelf geserveerd in kleine porseleinen kommetjes.

Speciale soorten koffie

Als het ’oorspronkelijke thuisland’ van de koffie wordt er natuurlijk een speciale kwaliteit verwacht van Ethiopische koffie. Het land lijkt echter met gemak aan deze eisen te voldoen want Ethiopische koffie wordt wereldwijd gewaardeerd om zijn unieke smaak. In de teeltgebieden Gimbi, Harrar, Limu en Sidamo worden de groene koffiebonen niet alleen gedroogd, maar ook in vochtige toestand geëxporteerd - typisch voor Afrikaanse landen.

Harrar koffie is bijzonder beroemd. Hier worden de bessen in direct zonlicht gedroogd of blijven ze aan de struik tot ze verdord zijn. Fijnproevers waarderen de lichte, fruitige en zoete smaak van Harrar, die ongetwijfeld uniek is door zijn aparte smaak. De Gimbi- en Sidamo-variëteiten hebben daarentegen een veel ruigere smaak. Als je deze absolute fijnproeverskoffie wil ervaren, moet je de groene koffie uit de Yirgacheffe regio proberen. Deze staat ook wel bekend als ‘koninklijke koffie’ en wordt vooral gewaardeerd om zijn bloemige citrussmaken. De koffiesoort is ook bijzonder harmonieus dankzij de evenwichtige zuurgraad.

De koffiesoorten in één oogopslag:

• Sidamo: fruitig, zoet;
• Yirga Cheffe: bloemig, kruidig
• Limu: fris zoet, intens
• Harrar: echte mokka

Alle koffie die Ethiopië verlaat, wordt door een staatsinstituut gecategoriseerd op basis van deze kenmerken. Ongeacht de herkomst of het teeltgebied, is de categorisering uitsluitend gebaseerd op smaak. Als een zoete koffie wordt beschreven als 'Sidamo' betekent dit niet noodzakelijkerwijs dat hij in deze regio werd verbouwd. Bovendien worden de koffiebonen ingedeeld in klassen één tot vijf, afhankelijk van hun kwaliteit, waarbij alleen zongedroogde variëteiten de hoogste klassen, vier en vijf, kunnen bereiken.

Organische koffie wordt ook steeds belangrijker in Ethiopië. Boeren worden door de overheid aangemoedigd om biologische koffie te verbouwen om de kwaliteit verder te verhogen. Pesticiden worden daarom helemaal niet gebruikt, maar meststoffen en fungiciden nog wel.

Interessante feiten en cijfers

1. Ethiopië heeft ongeveer 500.000 hectare land waarop koffie wordt verbouwd. Dit is de zevende plaats in een wereldwijde vergelijking. De leider hier is Brazilië met meer dan 2 miljoen hectare.
2. Het volume van de oogst is in Ethiopië extreem afhankelijk van het weer. Meerdere grote oogsten in één jaar zijn dan ook niet ongewoon. Het land was bijvoorbeeld in staat om van 2009 naar 2010 het volume met een sensationele 40 procent te verhogen.
3. Ethiopië heeft een wereldwijd marktaandeel van 5,6 procent. Ook hier leidt Brazilië met een aandeel van 35,1 procent.